Biblioteka e familjes tone eshte librashume dhe e larmishme. Nuk pretendoj se i kam lexuar te gjithe librat,  por krenohem me ta.  Deshiren per te lexuar libra e kam te hereshme.  Te pakten nga klasa e peste e shkolles fillore.  Ne hullite e bukura te letersise me ka orientuar te futem mesuesi i ndjere – libohoviti Bardhyl Joka.  Nje takim me shkrimtarin Kin Dushi dhe ai me Ministrin e Arsimit te asaj kohe- atdhetarin Bedri Spahiu ma shtuan deshiren per te lexuar.

 ( Nje jeteshkrim autentik)

                             ( pjesa e pare)

Zonje Temja, ne cift me kalivacasin Xhevit Malko Nelaj,  te lidhur me martese  me njeri – tjetrin,  fale mbleserise ( lajmesise )  Kishin diference te theksuar ne moshe.  Gjate lidhjes martesore,  ata sollen ne jete kater femije.  Ne vitin 1940, ne muajin Janar, ne diten e Ujit te Bekuar u lind Lumturia. Tradita vendore,  e donte qe femija i pare  te ishte djale.  Te thjeshta e lehtesisht te kuptueshme ishin pretendimet per te lindurit e pare,  apo,  sic thonin rendom ne Kalivac,  per „ buken e pare “.  I linduri i pare preferohej te ishte i gjinise mashkullore,  ne menyre qe dalengadale,  te behej shtylla e familjes;  krahe per prinderit dhe trashegimtar i mallit e i gjese te gjalle.

Me 8 maj te vitit 2016,  se bashku me vellane e vetem,  Dilaverin dhe me dy djemte e lashte dhe dy djem te tyre ( Bleronin dhe Kejdin ),  hipur ne dy makina te kohes,  ndermorrem  nje rrugetim,  te gjate, me bereqet dhe  historik,  nga Tirana,  ku banojme,  ne Kalivac te Tepelenes,  per te cilin pergjerohemi.

Pranohet nje fare rregulli,  sipas te cilit emrat e njerezve jane thjesht simbolike  e sherbejne per te identifikuar cdo individ.  Ne nje krahine te larget te vendit,  emrin e njesojne me kapistallin ( kapistren) qe u vene kuajve ne koke.  Ne pamje te pare,  ceshtja paraqitet e thjeshte por,  ne praktike nuk eshte fort e tille. Ne vecanti,  ne fshatin Kalivac te rrethit te Tepelenes ku tradita e vazhdimesise te emrave te njerezve  apo transmetimi i emrave,  nga brezi ne brez,  brenda te njejtit fis eshte evident.

Nuk ka te beje,  aspak me kokainen,  as me arrat e njohura te kokosit.  Emri i saj i lindjes ishte Xhiko;  Ajo trashegoi emrin e gjyshes.  Ne zhargonin tradicional te treves,  vete fjala apo emri Xhiko,  i  cili u vihet zakonisht vajzave,  parakupton nje grua Zonje e rende  e kapedane;  te paster moralisht e me virtyte njerezore fisnikerie. Me qellimin e mire per ta theksuar kete tipar,  fjales xhike i  shtojne perpara togfjaleshin – xhelanxhike.

Erjoni, djale i Tahirit;
I miri i ngjan te mirit:
I rrituri neper halle;
Udhet e kurbetit cave;
S’ishje djale, por sorkadh mali;
Ike, Vjosa zhurmen ndali;
Er e malit, nuk fryn si perhere;
Ngreu Erjon dhe nje here!
Ngreu, te na flac nje fjale;
Te na shkarkosh, gjithe malle;
Ngreu, te kerkon shtepia;
Femijet dhe shoqeria;
Jemi rritur ne te keqe;
Ty te kishim si mbeshtetje;
Fjala jote hapte udhe;
Ndaj te donim aqe shume…“

Formuloi Niazi Xhevit Nelaj, ne Tirane, me 16 maj 2021, ora 08.00
Shenim: Teksti I kenges eshte shkruar, me kerkesen e kengetarit nga Kalivaci i Tepelenes Ogert Aga, i cili do ta kendoje, ate, me pathos, si shok i afert me Erjonin, me te cilin eshte rritur.

Banoret e Kalivacit jane fisnike dhe bujare. Njoh me teper Babane tim; Xhevit Malko Nelaj ( ndjese paste), prandaj do tju njoh me disa copeza bujarie nga jeta e tij baritore:

1. Episodi i pare: Dikur tek xha Musa Mehmeti,  fis,  i aferm yni,  me shtepi rreth 30m ne Jug – Lindje te shtepise tone,  erdhen dy miq nga fshati Sevaster i rrethit te Vlores. Njeri syresh quhej Luto Feimi;  tjetri ishte kusheri I tij.  Lutua ishte officer I Ministrise te Brendshme,  vella,  me nene e me babe i Minajetes ( Nuses te djalit te xha Musait –  Mehmetit),  njeri me edukate e me culture, i pashem e  mjaft i sjellshem.

Ishte viti 1950. Kisha mbyllur,  me tregues mjaft te mire,  klasen e dyte te shkolles fillore te fshatit. Do te percillja pushimet verore mes dy viteve mesimore.  Ne ata vite,  pushimet verore kishin vazhdimesi 3 muaj ( qershor;  korrik gusht ).  Pushime u thencin.  Me te lumturit mes nesh ishin ata femije,  ne familjet e te cileve kishte bageti te imeta.  Ata,  sic e donte tradita vendase,  e zinin Kohen pas bravareve  (kullotnin bagetite e imeta ).  Ne familjen tone,  shume fryme nuk beheshim por na kishte pllakosur skamja.  Kenaqesia me e madhe per ne  fukarenjte ishte ta kalonim gjithe diten duke u lare ne lumin Vjosa dhe duke bere banjo dielli,  ne disa gjurme me kum ( rere ),  te cilat i jepnin zallit te lumit  pamjen e nje harte.  Kishim dhe nje version te dyte per te mbushur kohen;  luanim me njeri – tjetrin lojera femijerie.  Per mua 10 vjecarin e asaj kohe edhe lojerat e moshes ishin te kufizuara.  Isha i shkurter e topolak,  rralle hre me zgjidhnin ne skuader „ kompetentet“.

(Monografi kushtuar njerit nga njerezit me te mire e me te perkushtuar  per ngritjen e kooperatives bujqesore ne Kalivac te Tepelenes, i cili punoi, me mish e me shpirt per mekembjen e saj; Dautit te Pashajve. Dauti ishte vlerashume,  prandaj nuk duhet harruar ). 

Fundi tragjiki tij dhe koha qe ka shkuar nuk mund te behen shkak  per harrimin e tij.  Trualli mbi te cilin u lind e u rrit Ai burre,  nuk mund te shteroje se buruari njerez te zgjuar e te shkathet si Dauti.  Ne damaret e pasardhesve te Tij rrjedh gjak nga rrembat  e gjakut te „ heroit“ te ketij shkrimi. Sic eshte e njohur;  gjaku nuk behet uje,  ose,  e thene ndryshe,  nje rryme uji qe gurgullon nen shkemb,  do ta caje udhen per te bucitur.

Nje copez historie, nga ato qe kane goje e flasin.

Kooperativizmi agrar,  ne fshatin tone te bekuar,  si ne te gjithe vendin,  ishte nje shkalle ne udhen e gjate te zhvillimit te bujqesise.  Modeli dhe metoda qe u zbatua per kete qellim,  u huajt nga kolkozet sovjetike.  Ato (kolkozet ),  ne ate kohe,  si cdo gje tjeter,  imitoheshin me pike e me presje.  Si fillim,  synohej bashkesia e punes e me pas prona e perbashket.  Kooperativizimi i bujqesise ishte nje eksperiment,  i cili rezultoi i pasuksesshem.  Vertet gjate udhes se zhvillimit te eksperimentit ne fjale,  u arriten disa tregues pozitive e negative,  por,  ne fund te fundit, pikesynimi apo objektivi,  mbeti utopi.