Te jesh i varur nga…

Nuk  eshte  fjala  per raportet  mes  njerezve  ne karriere  por,  per  ndikimin  e  fuqishem  emocional   qe lene  ne  jeten  e  njeriut   disa   vese.  Them  vese  mbasi  e  kam  te  veshtire  ta  emertoj  tjetersoj perjetimin  e  disa  dukurive  negative,  te cilat  i  ndeshim,  jo  rralle.  Ta quash  ves,  jam  i  vetedijeshem se  eshte  me  e  pakta   dhe  nuk  e  shpreh  plotesisht  domethenien  e  kesaj  fjale.  Pare  ne  siperfaqe, lind  ndjesia  e  gabuar  se  kjo  dukuri,  nuk  ka  te  beje  e  nuk  u  perket  bashkefshatareve  tane kur,  ne fakt,  nuk  eshte  teresisht  keshtu.  Levizja  e  lire  e  njerezve,  emigracioni  dhe  migracioni,  pavaresisht nga shkalla e pjesemarrjes  te njerezve  dhe  distanca  e  pershkuar  ndikojne  fuqishem  ne  globalizimin e  dukurive  negative,  ndaj  te  cilave,  askush  nuk  mund  te  jete  I  imunizuar.  Jetojme  ne  kohe   kur japim  e  marrim  me  te  ndryshem  dhe  mes  atyre  qe  na hyjne  ne  pune,  perthithim   dhe  vese  apo prapesi   te  cilat  nuk  jane  tonat,  por “na ngjiten”,  sikur  te  mos  na  mjaftonin  ato  qe  kemi trasheguar.

Eshte  e  vertete  qe  cdo  njeri  ka “ filtra”  per  te  pastruar  ate  qe  thith,  por,  eshte  gjithashtu  e vertete  se  sita  apo  shosha,  nuk  I  mban  dot  persiper  te  gjitha  llozhurat;   disa  nga  te  cilat deprtojne   e  perzihen  me  drithin e mire.  Pa  u  rrekur  te  angazhohemi  gjate,  me  argumentimin teorik  te  problemit,  le  te  zbresim  ne  terrenin  praktik,  i  cili  eshte  dhe  me  i  prekshem  e  me  i kapshem.

Disa  pijedashes  ( per  fat  te  keq,  nuk  jane  pak),  nga  perdorimi  sistematik  i  pijeve  alkoolike, pavaresisht  se  veprimit  te  tyre  mundohen  ti  vene  nje  justifikim  teorik  (  se  shumti,  veprimin  e tyre  e  spjegojne  si  reagim  ndaj  halleve  qe  i  kane  pllakosur), i  ka  bere  te  varur  nga  alkooli,   aq  sa nuk  bejne  dot  pa  pire.  Veshtroni  per  nje  cast  deren  e  pijetores  qe  keni  prane  shtepise,  ku  dergjen  ne  radhe  e  mezi  presin  sa  te  hapet  lokali,  per  te  rrokullisur  nje  gote,  esell,  qe  ne mengjes.  Ka  te  tjere  qe  e  hapin  deren  e  pijetores,  sapo  feks  dhe  e  mbyllin  ate  kur  vjen  mengjesi  i  dites  tjeter.  Hyjne  ne  pijetore,  me  mendjen  e  tyre  e  dalin  prej  saj,  me  mendjen  e alkoolit.  Deri  sa  te  hapet  pijetorja,  ata  lepijne  buzet  e  imagjinojne,  veprimet  e  tyre  e  te shitesit. Kete  dukuri  e  kam  vrojtuar  vete  e  nuk  e  kam  te  deftuar.

Dikur,  ne  Berat,  ne  lagjen  “ Murat Celebie”,  hyra  ne  nje  local,  ku  tregtoheshin  sende  ushqimore dhe  pije  te  forta.  Me  kishin  thene  se  ne  ate  local  tregtohej  yshmer  cilesor,  me  shije,  sic  dine  te bejne  grate  e  Kalivacit. Mbajta  radhe,  ishja  pas  nje  burri  me  moshe  e  me  shtat  mesatar,  i  cili synonte  te  blinte  dozen  e  zakonshme  te  alkoolit.  Burrit,  i  mbeten  syte  tek  shitesi  e  dukej  sikur po  perpinte  veprimet  e  tij.  Kur  shitesi  mbushte  goten  e  radhes,  me raki,  nga  shishja  qe  mbante ne dore,  klienti  qejfli  pijesh,  lepinte  buzet  e,  nga  padurimi  i  dridheshin  duart.  “Miku”  u  qetesua,  vetem,  kur  mori  ne  dore  goten  plot  dhe,  pa  vajtur  tek  vendi  i  caktuar,  rrufiti,  dy-tri  here,  lengun e  bardhe  e “ te terbuar”.  Sa   te   tille   kemi   ne  mjediset  tona ?  Krejt  natyrshem,  e  dalengadale,  te tille  njerez,  kalojne  ne  vartesi  te  alkoolit  e  nuk  ndahen  lehte  prej  tij,  edhe  pse  e  kuptojne  demin e  madh  qe  ai  sjell,  per  shendetin  dhe  per  xhepin.

E  kam  te  veshtire  te  besoj,  se  nuk  keni  pare  si  sillen  ata  qe  kane  kaluar  ne  vartesi  te  bixhozit. Disa  mbajne  radhe  perpara  lokaleve  ku  xhvillohen  lojerat  e  fatit,  me  veshtrim  te  turbullt  e  me  sy  te  zgurdulluar,  si  te  hutuar  e  ne  shqetesim  sikur  dicka  u ka  humbur,  me  shpresen  mashtruese,  se  do  ti  ndihmoje  fati  per  te  perftuar  nje  shume  parash,  pa  punuar.  Kur  nuk  mund  te  futen  ne mjediset  e  lojerave  te  fatit,  ata  qe  jane  te  varur  nga  bixhozi,  sajojne  lojera  te  tjera,  si  ajo  me target  e  makinave, me  kapelet  e  kalimtareve   deri  tek  pergojimi  i  veshjeve  te  femrave  e  te meshkujve,  me  vecori  ne  paraqitjen  e  jashtme.  Bixhosciut,  kur  e  ka  te  mbyllur  sallen  e  lojerave te fatit  (  te cilat,  per  fat  te  keq  jane  shtuar  mjaft  e  jane  bere  si ato  shushunjat qe thithin gjak),  “ i kruhet trupi “  po  nuk  i  hodhi  “ zaret”  edhe  duke  rrugetuar  ne  mjegullen  e  fatit.

Po  duhanpirja  dhe  vartesia  nga  nikotina?  Johan  Nikoti,  i cili,  e  solli  duhanin,  si  bime  aromatike, qe  pertej  oqeanit,  ne  Mesjete,  zor  se  do  ta  perfytyronte  demin  e  madh  qe  u  shkaktoi  njerezve  duhanpires.  Organet  e  frymemarrjes  dhe  rruget  neper  te  cilat  kalon  tymi  i  duhanit,  nga  pirja sistematike,  vishen  me  nje  cipe  nicotine,  e  cila  demton  bartesit  dhe  ata  qe  jane  perqark  tyre.  Ai qe  pi  duhan  dhe  qe  ka  kaluar  ne  vartesi  te  nikotines,  nuk  mund  te  qendroje  pa  te;  ia  kerkon trupi,  thone  te  varurit  prej  nikotines.  Edhe  ushqimin  eshte  gati  te  sakrifikoje  ai,  per  hir te duhanpirjes.  Ndalimi  i  pirjes  se  duhanit,  nuk mund te behet,  as me ligje,  te  cilet  nuk  mungojne,  as me  propagande.  Para  se  gjithash,  braktisja  e  duhanpirjes   eshte  ceshtje  vullneti  e karakteri.

Vartesia,  si  term  eshte  pafundesisht  i  larmishem  dhe  shfaqet  ne  forma  nga  me  te  ndryshmet.  Nje  gjahtar,  nuk  e  shtyn  dot  diten,  pa  shkuar  per  gjah  ose  pa  hedhur  grepin,  ne  uje.   Aq  te varur  jane,  kjo  kategori  njerezish  nga  gjuetia,  sa  qe,  po  te  mos  dalin  nje  dite,  u  duket  sikur  nuk  mbushen  dot  me  fryme.  Vatresi  e  nje  lloji  tjeter  eshte  prirja  e  nje  kategorie  njerezish  ndaj  seksit.  Rendom,  meshkujt  dhe  femrat   qe  rendin  pas  kesaj  dukurie,  quhen  manjake,  por jo te gjithe  e  meritojne  kete “ nofke”.  Kur  nuk  e  arrijne  ate  qe  synojne,  te  tille  individe,  byllen  ne  “strofken”   e  tyre  dhe  vene  ne  levizje  fantazine  e  semure.

Vartesi  eshte  dhe  renja  ne  vorbullen  e  thashethemeve.  Eshte  semundje,  eshte  ves,  apo  eshte mani,  emertojeni  si  te  doni, kjo  nuk  ka  shume  vlere.  E  rendesishme  eshte  se  te  tillet,  pergojojne  cilindo  qe  munden;  synojne  te  prekin  personalitetin  dhe  integritetin  e  tjetrit  dhe,  natyrisht,   perpiqen  te ngrene  veten  ( u duket sikur e ngrene),  duke  tentuar  te  ulin  tjetrin.  Ne  nje  fare  mase eshte  ceshtje  karakteri,  por,  mendoj  se  kufizimi  i  kesaj  dukurie,  mund  te  behet  dhe  kur  i  kundervihet  bartesit  opinion i shendoshe  qe  e  rrethon.  Rreziku i thashethemeve,  nuk  ka  te  beje vetem  me  ate  qe  eshte  bartes   por,  duke  shpifur  e  pergojuar   te  tjeret,  cenohet  uniteti  e lulezojne  grindjet  dhe  percarjet.

Ne  jete   ndeshemi   me  lloje  nga  me  te  ndryshmit  te  vartesive.  Patjeter  qe  u  ka  rastisur  te  veshtroni  lypes  rruge,  nga  ata  qe   kerkojne   lemoshe  e  qe  duan  te  perftojne,  pa djersitur.  Nisur nga  ndjesia  humane  dhe nga  shpirti i  mire,  ndoshta  dhe  u  keni  dhene  lemoshe.  Nje  lupsar,  nuk  mund  te  rrije  pa  lypur,  edhe  po  ti  gjesh  nje  pune  e  te  kete  te  ardhura.  Nje  lypsar  (lypsare),  e  ka  ves  te  lypurit.  Ai  ( ajo),  si  dhe  shitesi,   me  kohe  behen  psikologe.  Lypesi  e  kupton  cili  nga kalimtaret  do  te  jape  lemoshe,  ashtu   sikunder  nje  tregtar  me pervoje, e  kupton;   a  do  te  bleje dicka,  ai  qe  hyn  ne  dyqan,  apo  thjesht  ka  hyre  ne  shitore,   per  te  vrojtuar  asortimentet  dhe cmimet.

Nje  kategori  e  vecante  njerezish,  kane  kaluar  ne  vartesi  te  profesionit  qe  ushtrojne.  Patjeter  u  ka  rene  ne  sy  nje  muzikant  i pasionuar,  i  cili,  edhe  ne  rruge,  kompozon,  luan  ne  instrument   (imiton),  ose  ben  dirigjentin.  Nje matematikan,  kur  shpik,  papritur  nje  formule  te  re  apo  kur  zgjidh  nje  ekuacion  te  veshtire,  e  shkruan  zgjidhjen   ku  te  mundet,  edhe  ne  kapakun  e  shkrepses  apo  te  paketes  te  cigareve.  Nje  berber, kur  kalon  prane  dyqanit,  te  veshtron  nga  floket;  nje  kepucar  nuk  i  heq  syte  nga  kepucet  qe ke  mbathur,  nje urbanist,  edhe kur kalon ne rruge per punet e  tij,  nuk  harron  te  beje  verejtje,  per  projektin  e  zbatuar,  per  fasaden,  zgjidhjen  e  nje  ndertimi  etj.

Ne  keta  raste  e  ne  te  tjere,  te  cilet  nuk  u  permenden,  kemi  te  bejme,  patjeter me  nje  vartesi  nga  profesioni.  Provoni  te  bisedoni  me  nje  jurist!  Ai,  ne  bisede  te  lire (  jo  vetem  ne  zyre),  do  te  kerkoje  qe  cdo  mendim  te  jete  i  kopsitur  e  i argumentuar  me fakte  te  shkruara ne dokumente. Dokumente  te  shkruar,  perndryshe  mendimet  jane  te  pavlere.  Kam  ndeshur  nje  coban  dhensh,  i  cili  kishte  lene  bagetite,  ne  mal  e  ishte  veshur,  nenoficer  aktiv,  ne  detyren  e  kujdestarit.  Lumemadhi  ishte  mesuar  te  komunikonte  me  dhente  e  tij,  ne  gjuhen  e  tyre  dhe,  kur  shkonte  ne fjetine  per  te  zgjuar  ushtaret  u drejtohej  atyre  me sinjalet:  “ Rr-rr-rr” e me “ Hej – hej- hej”.  Kam pare  dhe  nje  bujk  kalivacas,  arat  e  te  cilit, kur  punoheshin  prej  tij,  ngjanin  si  te  pikturuara.  Ai,  nuk  e  hidhte  faren,  pa  pare  me  pare  se  siperfaqja  e  tokes,  kishte  zene  shtrat  merimange  dhe kur ulej mbi nje plis, i  ngroheshin  te  ndenjurat. etj.  etj.

Per  ti  vene  “ koke”  ketij  shkrimi,  me  duhet  te  them  se  burimet  dhe  llojet  e  vartesise,  jane  te ndryshem  e  pa  limit; por  dhe  lufta kunder tyre,  nuk  mund  te  behet,  me  sukses,  pa vullnet, kembengulje  e  durim.  Po  te  kuptohet  se  cdo  ves  e  vartesi  eshte  dicka  jo  e  brendshme  e  njeriut por  e  huajtur  dhe  po te  perdoren  metoda  lufte  efektive,  edhe  shmangja  e  tyre,  besoj  se  do  te sjelle  rezultate  konkrete.

Shkrojti  Niazi  Xhevit  Nelaj,  ne Tirane, mars 2018