Si në çdo trevë edhe në Kalivaç të Tepelenës, banorët, në vite kanë përdorur disa fjalë e shprehje tipike, të cilat, më së shumti janë përfundime logjike nga jeta ose kanë marrë vlerën e fjalëve të urta. Kohët moderne dhe evoluimi i gjuhës, ka bërë që nga brezi në brez, disa fjalë e shprehje tipike të “humbasin”, nga mospërdorimi. Detyra e çdo studiuesi është ti qëmtojë ato, ti nxjerrë nga strofka ku janë strukur e ti bëjë të ditura për opinionin e gjërë.

Së paku, edhe nëse nuk gjejnë përdorim praktik, së paku të dihen e të njihen, nga ata që kanë kuriozitetin ti mësojnë. Me shpresë se ato mund të kuptohen nga lexuesi, po mjaftohem me renditjen e tyre, pa koment.

. Lesh e li;
. Korr e mos lidh;
. Nuk e merr vesh , qeni , të zonë;
. Hiq e mos e këput;
. Atë që do të mbjellësh ; do të korrësh;
. Kush mëngon- blon;
. I duruari- i fituari;
. Inati i botës- dëm i kokës;
. Djali i pleqërisë- mall i Perëndisë;
. Atë që ha goja, e dëfton boja;
. Hane Shan; hane Bagdat;
. Burrin të mirë e në bythë të gurit;
. Me të parë e me të bërë;
. Urtë e butë e plot tiganin;
. Të qash të vdekurin, janë lotët të humbur;
. Vër majat, nga vure thëmbrat;
. Tjetrin mos e duaj po hisenë ia ruaj;
. Bëj nder, se gjen qeder;
. I mbyturi, të mbyt;
. O Balo, të hëngërt tënja, e ke butaraqen brenda;
. Më mirë të të dalë syri se nami;
. Dardha, nën dardhë bie;
. Si goja ; zemra ( urim);
. Hajde baba, të të dëftoj arat;
. Hodhi lumin ; të dhjet kalin;
. Buza e plasur, nuk qesh kurrë;
. Gurë-gurë bëhet muri;
. M’u bëfsh kurban !
. Për inat të sime vjehrre, do të shkoj të fle me millonanë.
. Ai ( ajo) e ka lidhur kalin;
. Pleqëria është e çalë e vjen ngadalë;
. Shtriji këmbët sa ke jorganin;
. Dil Hasan e sdo të dalë ; erdhi koha për t’u falë;
. Më marsh të keqen, të ligat, pleshtat;
. Barktharë;
. Mut biri, mut i ati, mut ai që bëri t’anë;
. Ç’ fluturon, haet;
. Më thuaj me cilin rri, të të them cili je;
. Kali që të shtje, ai dhe të ngre përsëri;
. U bënë koqe-koqe;
. Mos hidh karthje mbi kërcunjë;
. Kush ha hudhra, vjen era;
. Për gas, o gurmas ( vetëurim);
. Jetë gjati nuk bëhet jetë shkurtër;
. Ai ( ajo) është ujë i ndënjur;
. I ka bërë ditët e perëndisë ( kur ka jetuar gjatë);
. Rrënjëdalë;
. Prit e prit për bukaniqe; një mut e një kakëliqe;
. O dervish, mjekër kënaçe, mos e merr punën inaçe, se baxhinë e kemi fshaçe;
. Më rrofsh bythën, koqet etj.;
. Më plasi koka, bytha etj.;
. Plaç, të preftë;
. Qyç e liga;
. Rakia e Çane Deliut; shëndeti i Bektash Haxhiut;
. Të të ketë lënë uratën;
. Ta kemi të pandarë;
. Me jetë të gjatë e koka gur;
. Dhentë e dhitë e Zeres; nami i Kapllan qeres;
. Bëmë baba, të të ngjaj;
. Trimi i mirë, me shokë shumë;
. Halle- halle kjo dynja; halli – hallit nuk i ngja;
. Flokë gjatë; mendje shkurtër;
. Kali i kuq, e ka një huq;
. Iku vapa, me gushtin;
. Siç e tha i pari, na zëntë behari;
. Ta do goja, po s’ta lë hunda;
. Është më afër dera , se qilari;
. Që në gusht e nga një grusht;
. Të ardhtë mamdata;
. Mos u bëj bythë e brekë;
. Rrite Dukën, të të hajë kukën;
. O ti njeriu, me mend, hidhe në fuxhutin tënd;
. Qeni leh, atje ku ha;
. Ka mbetur si kripa në kuçkullit;
. Më është bërë si morr bythe;
. Ai të qepet si dhelpra , pas koqeve të dashit;
. Kokëkungull;
. Në danë të hiçes, është mall djali i Birçes;
. Që kur polla, m’u tha zorra;
. Ç’bën moj Rukë? Po bëj bukë;
. Hasan Mita; Hasan Mita , bëj kulaç e ha kafshita;
. Bathë- bathë po koqe hiç;
. Gjë e bardhë, për ditë të zezë;
. Nuk e njeh qeni të zonë;
. Dyzenemadhe;
. Vajti djali në Kolloz; vajti shul e erdhi lloz;
. Kërcen prifti nga belaja, kërcen se e gjen hataja;
. Kur s’ke pulën, ha sorrën;
. Kokën hekur e këmbët –lepur;
. Borën e bardhë e dhjesin dhe qentë;
. Sulejmën , o Sulejmën, vetë të rrosh po djem mos bën;
. Shtëpi mut e prag hale;
. Shtëpi finjë;
. Barkpangopur;
. Ja vënç ferrën ( drizën);
. Hakë pa marrë e gjak pa larë, nuk mbetet;
. Parë tok e pas rrëmujë;
. T’u bëfshin ardhjet;
. Për shtatë palë qejfe;
. Gënjeshtra i ka këmbët të shkurtëra;
. Mos ia fut si kau –pelës;
. Rrondokop, o rrondokop, drekë e darkë ti hash tok;
. Çeçua ka biçak;
. Po s’qau fëmija , nuk i jep sisë e ëma;
. Hop këtu e hop te dera; hop te Sulo Kokëçjerra;
. Foli derës , të dëgjojë dritarja;
. U rrokullis tenxherja e gjeti kapakun;
. Siç u nis; u bitis;
. Duket dielli , që kur len;
. Halle- halle kjo dynja; halli- hallit nuk i ngja;
. E jep me dorë; e kërkon, me këmbë;
. Kush pordhi; kush mori groshin;
. Ai hedh gurin e mësheh dorën;
. Lipi-lipi dorëza, më dërgoi sorrëza, për një dorë kashtë, se më mbeti gomari jashtë;
. Tope madhi motrës-o, me avashe vallen-o! Mos ma mburr, mos ma lëvdo; nesër mbrëma do tja shoh;
. O i biri Rukës; erdhi vakti i bukës;
. Qeni që leh, nuk të ha;
. E kam bërë lanet;
. O byrek more byrek, ku jemi nesër për drekë?… Tek filani, me sheleg;
. Po i dhe gishtin, ai të merr dorën;
. Të bëfsha hallvën;
. Të hëngërsha drekët;
. Tek dhëmb dhëmbi, vete gjuha;
. Të humbtë varri;
. Varrhumbur;
.Më marrtë Perëndia hakën;
. Ai e do në balashet ( në lule të ballit);
. Biçimsëz ( i shëmtuar);
. U pa kjo punë;
. Moj shtëpia bukëdhënë, do bënesh siç keshe qënë;
. Ku po shkon o mall’ i shkretë?… Do vete ta shkretoj gjetkë;
. As mish; as peshk;
. Kafshë e mirë, shton tagjinë;
. Motra jemi, po shoqe s’jemi;
. Të mbyttë lumi;
. Më i rëndë bishti se sqepari;
. Të ardhtë allaten;
. E gjeç nga mos e pandehsh;
. Po të hidhesh hu më hu ; njëri do të të futet;
. Gjuha, kocka s’ka , po kocka thyen;
. Më i rëndë bishti se sqepari;
. Ai qethet me shelegë;
. Ai nuk e gremis fjalën ( nuk e thotë kot);
. Është bërë për amanet ( është katandisur keq);
. Këtë që bëre sivjet, ta kishe bërë që vjet;
. Është bërë tym;
. I ka marrë koka erë;
. Për një plesht , djeg jorganin;
. Ai është pykë, në diell;
. Pse, nuk i do qorri sytë?
. Ta bëj samarin copë-copë;
. Devër është agallëku;
. Ç’ka barku, e nxjerr bardhaku;
. Të thertë Baba Dëro Fusha!
. I dhashë dërmën;
. Kundërmon erë;
. Kokë e bythë tok;
. Qull o qen e ha o dosë;
. O sadik, more Sadik, pse pordhe kur vajte mik? Vallahi se desha vetë, po ma bëri byth’ e shkretë;
. Ujku, nuk ha me të porositur;
. Mos kërko kallëz nëpër borë;
E lënç varur, në peromë;
. Ai ta le bishtin në dorë;
. E hëngrësh në drekë;
. E hëngërsh në zababë;
. Të shajtofshin çirakët e Koshtanit;
. U bëfsh kruspull;
. Mos tall bythën;
Kur s’ke ç’ti bësh gomarit, i bie samarit;
. Je bërë si kec i shtirë;
. Është bërë si nëna e mortjes;
. E ka zënë me shurrën e mëngjesit;
. Nuk mbulohet muti, me shurrë;
. Drekë bërë e hallvë ngrënë;
. Turi çepele;
. Gjithë ditën ha mish; gjithë natën numëron yjet;
. Ja shkau e ra; ja gjeti e ha;
. Mos bullçit ( ironi);
. Më mirë djepja thatë se shejtani brenda;
. Ata janë bërë bythë e brekë;
. Nuk e njeh viçi urovin ( ironi);
. Ngjan miqësia pa bëhet;
. Qëni qepën le ta hajë
. jepi moj breshkë jepi se të erdhi dita;
. Kush u martua e nuk u gëzua;
. Do vejë në fëckët;
. Njëri martohet, qindra tërbohen;
. Po i dhe gishtin, të merr dorën;
. I ngopuri nuk e kujton të uriturin;
. Siç u nis, u bitis;
. Buka e thyer, nuk ngjitet;
. Gjella me kripë e kripa me karar;
. Pula s’ka e hoish ia bën;
. I zoti e jep; tellalli s’e shet;
. Ja ka zënë kokën me derë;
. Më thuaj me çilin rri, të të them çili je;
. Po nuk hëngre hudhra, nuk vjen erë;
. Qejfi i ha kumbullat të tharta;
. Harro mushkë Valarenë, se Ali Pashanë e prenë;
.Në atë kohë hante qeni petulla;
.Kur qenit i vjen ngordhja, shkon e përmjer tek dera e xhamisë;
. I gjati është shërbëtor i të shkurtrit;
. Më mirë të kesh një mik se sa një çiflig;
. Shikon rrushi-rrushin e piqet;
. Të zinë njeri, ç’e zuri e se hoqi;
. Ja dha gurit; e çau;ja dha drurit; e thau;ja dha njeriut, e duroi;
. Mos të hëngërt për shpirt, se bëhesh lugat;
. Mos prashit badiava;
. Ha e ha e bythë s’ka;
. Bredh si kali në lëmë;
. Faqerrogoz;
. I ka dalë lyra dhe kripa;
. Kujto qenin; bëj hazër shkopin;
. Më je bërë si burri i nënës me baba gjallë;
. I shari të shan;
. U mburre; u mburre; sa u dhjeve në poture;
. E hoqi këmbën osh ( zvarrë);
. Ajo është si Beja e Bratit;
. Më mirë të kishte bërë një kërcu;
. Ai, hedh gurin e mësheh dorën;
. I futi fitat;
. E bëre dobiçin, dili për babë;
. Di të vjedhë por nuk di të fshehë;
. Po doli fjala nga goja, iku e mori dhenë;
. Ai i del për zot fjalës;
. Fjalët e shumta janë fukarallëk;
. Në dasmën e tjetrit kërcen kushdo;
. Pse ma bën me isharet? Mos ma bëj me dorë po folmë me gojë;
. Tek dhëmb dhëmbi, vete gjuha;
. Ç’fluturon; haet;
. Rrondokop o rrondokop, drekë e darkë ti hash tok;
. Sos gomari që na ngordhi, po s’na lënë as mizat rehat;
. Ai ka frikë nga hija e tij;
. Paska ardhur me lugë në brez;
. Paska qenë ujë i ndënjur;
. Po hodhe, do të presësh;
. Po të pështysh lartë, të bie në fytyrë;
. Ja bëra hakun; u bënë perra- perra;
. Vajti si cjapi tek kasapi;
. E ka mbledhur si këmba qelbin;
. Siç ka kokën, i kamvënë festen;
. Ç’e do mall, e ç’e do gjënë, kur s’ke burrë për të qënë;
. E bëre me borë;
Të marrtë purtha shalët;
. Mos e merr kulu-kulu se të hipën në qafë;
. Mos i fërko kokën;
. Ku leh qen e ku del tym; ku ia bën daullja bym;
. Më rruash;
. Të paça;
. Mos ia hap synë;
. Kokëkungulleshka: Çfarë të bëj nashti? Të ha bukë apo të shkul li ; apo të bie të fle përsëri?
. Brumbullin nëpër shtëpi;
. Qejf pa prishur = punë pa bitisur;
. Pirdh moj mace, bëj peroma, ca të thata e ca të njoma;
. Pula e botës, të duket më e majme;
. Më mirë një vezë sot, se një pulë –mot;
.E paska ngrënë barin, pa shkop;
. U bëfsh halas;
. Ai që të do, të rreh;
. Xhamadan për Danon;
. Mos i shiko gunën, po shikoi punën;
. I zoti i shtëpisë ha dyzetkafshita më pas;
. Si lumi me valë;
. E ka marrë perrupia;
. Shi- shi- babashi, hipi plaka mbi shtëpi, bëri tre kuleç, me hi, një e poqi , një e dogji , një e hengri tok me zogjtë;
. Rigoni nuk bëhet lis; do vejë fisi në fis;
. Dhëmbërënë, o dhëmbërënë, nuk ke lënë hale pa ngrënë;
. Qethet me shelegë;
. Është pykë në diell;
. Kaposhi gollak këndon me vonesë;
. Të mbjellsha këtu e të korrsha tek Fiku i Fierit.
Kam bindje të plotë se , pas këtej, kalivaças të ditur, mesiguri do ta shtojnë gamën e këtij “fjalorthi”, i cili nuk është veç një fillim , që duhet ndjekur.

Në Tiranë, më 18 maj 2012

I mblodhi Niazi Nelaj